3D Baskı Sorun Giderme (Bölüm 2): Köprüler, Titreşimler, Z-Ekseni Sorunları ve Çözümleri

 Herkese merhaba! Edu 3D Model Dünyası'nda FDM 3D baskı sorunlarını çözmeye devam ediyoruz!

Önceki sorun giderme rehberimizde, warping, stringing, katman yapışmama gibi en temel FDM baskı hatalarını ve çözümlerini ele almıştık. Ancak 3D baskı dünyasında karşılaşılabilecek zorluklar bunlarla sınırlı değil. Baskılarınızda havada kalan kısımlar sarkıyor mu? Yüzeylerde garip titreşim izleri mi görüyorsunuz? Ya da duvarlarda tekrarlayan yatay desenler mi var?

Bu ikinci bölüm sorun giderme kılavuzunda, köprü (bridging) ve çıkıntı (overhang) performans sorunlarına, titreşim izlerine (ghosting/ringing) ve Z ekseni yalpalamasına (Z-wobble) neden olan faktörlere ve bunların pratik çözümlerine odaklanacağız.

Gelin, baskı kalitenizi etkileyen bu diğer yaygın sorunları da nasıl aşacağımızı öğrenelim!

---

Sorun 7: Poor Bridging / Overhangs (Kötü Köprü ve Çıkıntı Performansı)

• Nasıl Görünür?

  • Köprü (Bridging): Modelde destek olmadan iki nokta arasında yatay olarak basılan kısımların alt yüzeyi sarkar, iplikler kopar veya düzgün bir hat oluşturmaz.

  • Çıkıntı (Overhang): Desteksiz basılan dik açılı (genellikle 45 dereceden fazla) kısımların alt yüzeyindeki katmanlar kıvrılır, sarkar veya yüzey kalitesi çok bozuk olur.

    

• Olası Nedenler:

  • Yetersiz Parça Soğutması: En yaygın nedenlerden biri. Havada veya dik açıyla basılan filament, yeterince hızlı soğumazsa yerçekimi nedeniyle sarkar veya kıvrılır.

  • Çok Yüksek Baskı Sıcaklığı: Filamentin fazla akışkan olması, sarkmayı kolaylaştırır.

  • Çok Yüksek Baskı Hızı (Köprü/Çıkıntı İçin): Yazıcının filamenti düzgün bir şekilde sermeye veya soğutmaya vakti olmaz.

  • Köprü veya Çıkıntı Açısının Malzeme İçin Fazla Olması: Her malzemenin ve yazıcının başa çıkabileceği maksimum köprü mesafesi ve çıkıntı açısı vardır.

  • Yanlış Dilimleyici Ayarları: Köprü ayarları (bridge settings) etkinleştirilmemiş veya optimize edilmemiş olabilir. Destek gerekliyken kullanılmamış olabilir.

• Çözüm Önerileri:

  1. Parça Soğutma Fanı Hızını Artırın: Dilimleyicide, özellikle köprü ve çıkıntı bölgeleri için fan hızını %100'e ayarlayın (PLA için standarttır, diğer malzemelerde deneyerek bulun). Fan kanalının (duct) havayı doğru yere üflediğinden emin olun.

  2. Baskı Sıcaklığını Düşürün: Malzemeniz için önerilen aralığın alt sınırlarına doğru 5°C'lik adımlarla düşürmeyi deneyin. Temp Tower testi yapmak faydalıdır.

  3. Baskı Hızını Düşürün: Dilimleyicide özellikle "Köprü Hızı" (Bridge Speed) ve "Çıkıntı Hızı" (Overhang Speed) ayarlarını düşürün. Genel hızı düşürmek de yardımcı olabilir.

  4. Modeli Yeniden Yönlendirin: Mümkünse, modeli dilimleyicide döndürerek uzun köprüleri veya dik çıkıntıları azaltmaya çalışın.

  5. Dilimleyicide Köprü Ayarlarını Etkinleştirin: Bazı dilimleyicilerde (örn: PrusaSlicer, Cura'da deneysel olabilir) köprüleri algılayıp o bölgeler için özel hız, akış ve fan ayarları uygulayan seçenekler bulunur. Bunları etkinleştirin ve optimize edin.

  6. Destek Kullanın: Eğer köprü çok uzunsa veya çıkıntı açısı çok dikse (genellikle 60-70 dereceden fazla), destek (support) kullanmak en güvenilir çözüm olabilir. (Destek ayarları yazımıza göz atın!)

---

Sorun 8: Ghosting / Ringing (Hayaletlenme / Titreşim İzleri)

• Nasıl Görünür? Özellikle X ve Y eksenlerindeki hareket yönü aniden değiştiğinde (örn: köşelerde), baskının dikey yüzeylerinde özelliğin veya köşenin "yankısı" gibi görünen ince, dalgalı desenler oluşur.

  

• Olası Nedenler:

  • Mekanik Titreşimler: En temel neden budur. Baskı kafası veya tabla hızla yön değiştirdiğinde oluşan titreşimler baskı yüzeyine yansır.

  • Çok Yüksek Baskı Hızı: Özellikle dış duvar hızının yüksek olması.

  • Yüksek İvmelenme (Acceleration) ve Sarsıntı (Jerk) Ayarları: Yazıcının ne kadar hızlı hızlanıp yavaşlayacağını belirleyen bu ayarların yüksek olması titreşimi artırır.

  • Gevşek Mekanik Parçalar: Gevşek kayışlar, gevşek tekerlekler, gevşek hotend veya tabla montajı titreşime katkıda bulunabilir.

  • Stabil Olmayan Zemin: Yazıcının durduğu masanın veya zeminin sallanması.

  • Ağır Hareketli Kütle: Baskı kafasının (özellikle Direct Drive sistemlerde) veya baskı tablasının ağır olması, ani yön değişimlerinde daha fazla titreşim yaratır.

  • Çerçeve Rijitliğinin (Sertliğinin) Yetersiz Olması: Yazıcının çerçevesi yeterince sağlam değilse, hareketler sırasında esneyip titreşebilir.

• Çözüm Önerileri:

  1. Baskı Hızını Düşürün: Özellikle "Dış Duvar Hızı"nı (Outer Wall Speed) azaltmayı deneyin.

  2. İvmelenme (Acceleration) ve Sarsıntı (Jerk) Ayarlarını Düşürün: Dilimleyicide veya doğrudan yazıcı firmware'inde (eğer mümkünse) bu ayarları daha düşük değerlere ayarlayın. Bu genellikle en etkili çözümlerden biridir.

  3. Mekanik Kontrolleri Yapın:

     • Kayışların gerginliğini kontrol edin (ne çok gevşek ne çok sıkı).

     • Tekerleklerin (V-slot vb.) boşluk yapmadığından ama aşırı sıkı da olmadığından emin olun.

     • Hotend'in ve baskı tablasının sıkıca monte edildiğini kontrol edin.

  4. Yazıcıyı Sabit Bir Yüzeye Yerleştirin: Ağır ve sallanmayan bir masa veya zemin kullanın. Gerekirse yazıcının altına titreşim sönümleyici ayaklar veya bir kaldırım taşı gibi ağır bir kütle koymayı deneyin.

  5. Çerçeveyi Kontrol Edin ve Güçlendirin: Tüm çerçeve vidalarının sıkı olduğundan emin olun. Gerekirse, topluluk tarafından önerilen çerçeve destekleri (frame braces) gibi modifikasyonları düşünebilirsiniz.

  6. Firmware Özelliklerini Kullanın (İleri Seviye): Marlin gibi bazı firmware'lerde bulunan "Input Shaping" gibi özellikler, titreşimleri aktif olarak sönümleyerek ghosting'i azaltmaya yardımcı olabilir (kurulum ve ayar gerektirir).

---

Sorun 9: Z-Wobble (Z Ekseni Yalpalaması / Periyodik Desen)

• Nasıl Görünür? Baskının dikey yüzeylerinde, yukarı doğru çıktıkça periyodik olarak tekrarlayan, tutarlı bir yatay bantlanma veya dalgalanma deseni görülür. Katman çizgileri düzensizdir ama rastgele değildir, belirli bir ritmi vardır.

  

• Olası Nedenler:

  • Eğri veya Bükülmüş Z Ekseni Vidalı Mili (Lead Screw): En yaygın nedenlerden biri. Mil dönerken eğrilik nedeniyle X ve Y eksenlerinde küçük itmelere neden olur.

  • Vidalı Milin Yanlış Hizalanması veya Aşırı Kısıtlanması: Milin alt (motor bağlantısı) ve üst noktaları tam olarak hizalı değilse veya üstten çok sıkı bir şekilde sabitlenmişse (ki genellikle serbest olması daha iyidir), dönme sırasında yalpalama yapabilir.

  • Gevşek veya Eksantrik Motor/Mil Bağlantısı (Coupler): Step motoru vidalı mile bağlayan kaplin gevşekse veya tam merkezde değilse yalpalama yaratabilir.

  • Z Ekseni Hareketinde Takılma (Binding): Lineer millerde veya tekerleklerde (eğer varsa) hareket sırasında takılmalar veya sürtünmeler olması, katman yüksekliklerinde tutarsızlığa yol açabilir. Tekerleklerin aşırı sıkı olması veya millerin yağsız kalması buna neden olabilir.

  • Vidalı Mil Dişlerinde Tutarsızlık: Düşük kaliteli vidalı millerde diş aralıkları tam olarak tutarlı olmayabilir.

• Çözüm Önerileri:

  1. Z Vidalı Mil(ler)ini Kontrol Edin: Milleri söküp düz bir yüzeyde yuvarlayarak eğri olup olmadığını kontrol edin. Eğriyse değiştirmek en iyisidir.

  2. Mil Hizalamasını Kontrol Edin: Motor bağlantısının ve milin dikey olarak düzgün hizalandığından emin olun. Çoğu tasarımda milin üst ucunun serbestçe hareket edebilmesi (yani üstten sabitlenmemesi) yalpalama sorununu azaltır.

  3. Motor Kaplinini (Coupler) Kontrol Edin ve Sıkın: Motor mili ile vidalı mil arasındaki bağlantı parçasının vidalarının sıkı olduğundan ve milleri düzgün kavradığından emin olun. Esnek kaplinler bazen yardımcı olabilir.

  4. Z Ekseni Hareketini Kontrol Edin: Yazıcı kapalıyken veya motorlar serbestken Z eksenini elle yavaşça hareket ettirin. Herhangi bir takılma, zorlanma veya pürüzlü hareket olup olmadığını kontrol edin. Varsa, tekerleklerin sıkılığını ayarlayın (V-slot) veya lineer milleri temizleyip uygun şekilde yağlayın.

  5. Anti-Backlash Somun Kullanmayı Düşünün: Bazı durumlarda, vidalı mil üzerindeki boşluğu alan özel "anti-backlash" somunlar Z ekseni hassasiyetini artırabilir, ancak ana sorun buysa çözüm olmayabilir.

  6. Çerçevenin Kareliğini Kontrol Edin: Yazıcının çerçevesinin tam olarak dik ve kare olduğundan emin olun, bu da Z ekseni hizalamasını etkileyebilir.

---

Genel Sorun Giderme İpuçları (Tekrar Hatırlatma)

• Tek Seferde Tek Değişiklik Yapın: Sorunun kaynağını bulmak için sabırlı olun.

• Not Alın: Yaptığınız ayarları ve sonuçları kaydedin.

• Kalibrasyon Modelleri: Soruna özel test baskıları (Köprü testi, Titreşim testi vb.) kullanın.

• Temel Bakım: Temizlik, sıkılık kontrolleri ve yağlama önemlidir.

• Topluluk Gücü: Forumlardan ve gruplardan yardım isteyin.

Sonuç: Ustalığa Giden Yol Deneyimden Geçer!

Bu ikinci bölümle birlikte, FDM 3D baskıda karşılaşabileceğiniz daha spesifik ama yine de yaygın sorunlara çözümler getirmeye çalıştık. Köprülerden titreşimlere, Z ekseni sorunlarına kadar her bir hatanın genellikle mantıklı bir nedeni ve çözümü vardır.

En önemlisi, bu sorunlarla karşılaştığınızda pes etmemektir. Her deneme, her ayar değişikliği sizi yazıcınızı daha iyi tanımaya ve 3D baskı sürecinde daha yetkin olmaya bir adım daha yaklaştırır.

Bu rehberlerin baskı kalitenizi artırmada size yardımcı olmasını umuyorum! Kendi deneyimlerinizi, karşılaştığınız farklı sorunları veya bulduğunuz yaratıcı çözümleri yorumlarda paylaşmayı unutmayın!

Başarılı ve sorunsuz baskılar!